Giáo phận Qui Nhơnhttps://gpquinhon.org/uploads/banner-980x120_1.jpg
CHÚA NHẬT - 04/05/2025 02:06
GIÁO HỌ HỘI TÍN
Bổn mạng: Đức Mẹ Xuống Tuyết (05.8)
I. VỊ TRÍ
Giáo xứ Hội Tín bao gồm thôn Phú Thịnh, xã An Thạch, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên. Trung tâm sinh hoạt của giáo xứ là nhà thờ Hội Tín, đội 5, thôn Phú Thịnh, một vùng đất thuần nông.
II. ĐỊA LÝ
Nguyên địa bàn giáo xứ Hội Tín ngày nay thuộc thôn Diêm Điền. Theo Địa bạ triều Nguyễn, năm Minh Mạng thứ 13 (1832), thôn Diêm Điền thuộc tổng Xuân Sơn huyện Đồng Xuân: Đông giáp thôn Phú Sơn (nay là thôn 8 –xã An Ninh Đông) và thôn Mạn Đò (thôn Tiên Châu – xã An Ninh Tây), Tây giáp xã Bạc Má (thôn Ngân Sơn – Thị trấn Chí Thạnh), Nam giáp xã Hà Thanh (thôn Hà Yến – xã An Thạch), Bắc giáp sông.[1]Diện tích sở hữu 462 mẫu hơn 6 sào. Trong đó thực trưng 342 mẫu hơn 8 sào, tư thổ hơn 64 mẫu, mộ địa, hoang nhàn, gia cư 4 mẫu hơn 4 sào, lưu hoang 51 mẫu hơn 3 sào. Phần tư điền tư thổ của người nơi khác 34 mẫu 3 sào, trong đó thực trưng 11 mẫu hơn 1 sào, lưu hoang 1 mẫu 3 sào. Bàu 1 sở (không thuế lệ), trồng cau 1 khoảnh (thuế hằng năm ba quan).[2] Năm 1899, Diêm Điền thuộc tổng An Hải phủ Tuy An. Năm 1949 thuộc xã An Ninh huyện Tuy An.[3]
Theo tên gọi, Diêm Điền là ruộng muối, vùng đất tiếp giáp với biển, cư dân nơi đây có nghề làm muối. Như vậy, từ xa xưa, cư dân Diêm Điền có nghề làm muối. Dần dần sự bồi lấp của thiên nhiên làm cho nước biển không thể chảy vào vùng đất nầy. Ngày nay vùng nầy không có ruộng muối. Thay vào đó là một vùng đất có ruộng lúa tốt chiếm hầu hết diện tích, chỉ có một ít đất thổ.
Về hành chánh, trong giai đoạn 1945-1958, Phú Yên bỏ hẳn cấp tổng, được chia thành 5 quận, cấp cơ sở được chia thành xã, mỗi xã gồm có các thôn. Theo sự phân chia nầy, năm 1949-1950, xã An Thạch được khai sinh gồm 4 thôn: Ngân Sơn, Hội Tín, Hà Yến và Phú Thịnh.[4]Theo đó, thôn Hội Tín nguyên là phần đất phía Tây của thôn Diêm Điền. Thôn Phú Thịnh nguyên là phần đất phía Đông Nam của thôn Diêm Điền. Phần còn lại của thôn Diêm Điền thuộc xã An Ninh. Ngày 30.9.1981, xã An Ninh được chia thành xã An Ninh Tây và xã An Ninh Đông, theo đó thôn Diêm Điền thuộc xã An Ninh Tây cho đến ngày nay.[5]
Theo sự phân chia năm 1949-1950, phần đất thôn Hội Tín về hướng Đông giáp thôn Phú Thịnh, con đường từ trong xóm nhà ông Hai Tiền đi đến cầu Chợ Quán[6] là ranh giới giữa hai thôn Hội Tín và Phú Thịnh. Theo lần phân chia nầy thì nhà thờ Diêm Điền thuộc phần đất thôn Hội Tín, xã An Thạch. Do đó nhà thờ được gọi là nhà thờ Hội Tín và cũng kể từ đây, tên gọi họ đạo Hội Tín được thay thế cho tên gọi họ đạo Diêm Điền đã được khai sinh từ hơn hai trăm năm trước.
Qua nhiều lần tách nhập các thôn để thành lập những đơn vị hành chánh mới, hiện nay xã An Thạch gồm có các thôn: Hội Tín, Quảng Đức, Hà Yến, Phú Thịnh và Hòa Hậu.
Hiện nay ranh giới giữa thôn Hội Tín và thôn Phú Thịnh được định lại như sau: đường nông thôn từ Mằng Lăng đi Hội Tín, tại đầu đường hiện nay đi ra đồng Láng (phía Nam), nay gọi là đường 202 và đường bờ ruộng đi ra xóm Hòa Xuân (phía Bắc) được chọn làm ranh giới giữa hai thôn. Phía Đông hai đường nầy là địa bàn thôn Phú Thịnh, phía Tây là địa bàn thôn Hội Tín. Như vậy theo lần phân định địa giới nầy, nhà thờ giáo họ Hội Tín, thuộc giáo xứ Mằng Lăng, tọa lạc trên phần đất thôn Phú Thịnh cho tới ngày nay.[7]
III. LỊCH SỬ
Tiền thân của giáo họ Hội Tín là họ đạo Diêm Điền. Theo thống kê cha Gioan Baotixita Bourgine ghi năm 1747, Diêm Điền có 3 gia đình công giáo, cách Chợ Mới, trụ sở chính của các thừa sai ở Phú Yên, khoảng nửa dặm.[8]
Theo thống kê năm 1850 của Địa phận Đông Đàng Trong, Phú Yên có 2 địa hạt: phía Bắc và phía Nam. Chợ Mới là trụ sở chính của địa hạt phía Bắc. Địa hạt nầy gồm có 21 họ đạo, trong đó có Mằng Lăng 154 giáo dân, Diêm Điền 230 giáo dân.[9]
Theo thống kê các họ đạo của Địa phận Qui Nhơn năm 1940, họ đạo Diêm Điền thuộc địa sở Mằng Lăng, có 238 giáo dân (số giáo dân đứng thứ hai trong 17 họ đạo, sau Mằng Lăng – 492 người).[10]
Từ xa xưa, Mẹ Maria với tước hiệu Đức Mẹ Xuống Tuyết được chọn làm bổn mạng của họ đạo Diêm Điền. Dưới góc độ vật chất, nhà thờ họ đạo Diêm Điền không thể nào “có cửa” để so sánh với Đền thờ Đức Mẹ Xuống Tuyết, tức Đền thờ Đức Bà Cả ở Rôma. Tuy nhiên, nhà thờ Diêm Điền là nơi lâu đời đã từng nuôi dưỡng, hun đúc đức tin của đoàn dân Chúa thuần quê và thuần nông, chân lấm tay bùn. Theo lời kể của bà Isave Nguyễn Thị Hơn sinh năm 1933, một giáo dân Diêm Điền - Hội Tín, khi bà lớn lên, khoảng 6-7 tuổi, bà đã biết có ngôi nhà thờ tại vị trí hiện nay (thôn Hội Tín), mái tranh săn, vách đất. Vì được làm bằng những vật liệu thô sơ nên ngôi nhà thờ nầy đã được thay hình đổi dạng nhiều lần qua dòng thời gian.
Trong thời gian chiến tranh (1965-1975), bà con giáo dân di cư, nhà thờ bị hoang tàn, sụp đổ. Sau khi hòa bình vãn hồi, bà con qui tụ về, Ban chức việc của giáo họ được hình thành. Việc đầu tiên và ưu tiên là phải dựng lại nhà thờ. Khoảng tháng 8.1975, nhà thờ được làm lại bằng vách đất, mái được lợp tole hột mè.[11]Nhà thờ dù thô sơ nhưng bà con có được nơi qui tụ để hôm sớm chung lòng thờ phượng Chúa, kính Mẹ.
Ngoài việc sum họp đọc kinh tối hằng ngày, hằng năm bà con mừng lễ Bổn mạng rất long trọng và tình nghĩa. Việc mừng Bổn mạng giáo họ vào ngày Lễ Đức Mẹ Xuống Tuyết (05.8) là một sinh hoạt trọng điểm trong đời sống của giáo họ. Hàng tháng trước lễ, các em tập hát, tập dâng lễ, dâng hoa,. Chiều tối hôm trước ngày lễ, bà con tập trung làm việc Đức Mẹ cách trọng thể, hát mừng, dâng hoa cho Mẹ. Trong ngày mừng Bổn mạng, nhà nhà đều đón khách, bà con ở xa về và bà con giáo dân quen biết ở các giáo họ khác trong giáo xứ cùng về chia vui. Trước khi chiến tranh xảy ra (1965), chiều áp lễ (04.8) có kiệu Đức Mẹ trên đường từ núi Cấm về nhà thờ. Ngày đó thường có một cơn mưa rào, đo đó, trong ký ức những người lớn tuổi ở địa phương như bác Hai Tiền, một người lương có nhà trên đường kiệu Đức Mẹ, bác hay nói “Mẹ Hội Tín linh lắm, có năm tôi cũng làm cổng chào đón Mẹ”.
Ngoài sinh hoạt trọng điểm của giáo họ, hằng ngày Ban chức việc chia phiên nhau chuông trống và hướng dẫn cộng đoàn đọc kinh mỗi tối. Có thể nói được Ban chức việc giai đoạn đầu sau năm 1975: Ông Biện Đậm, Biện Hiến, Biện Thị, Biện Linh (Bai), Biện Liên (Rồi), Biện Mẹo là những chức việc nhiệt tình trong công việc, nay tất cả đã về với Chúa nhưng họ đã để lại những dấu ấn đức tin. Họ làm đầu tàu dẫn dắt sinh hoạt giáo họ và tạo được một truyền thống đức tin, tinh thần phục vụ Nhà Chúa cho thế hệ trẻ kế thừa hôm nay.
Vì nhà thờ được dựng lại sau năm 1975 trong hoàn cảnh còn nhiều thiếu thốn, kèo và đòn tay bằng tre, do đó trong cơn bão ngày 19.9.1987, toàn bộ mái tole hột mè bị gió cuốn rách nát. Sau bão, nhà thờ được làm lại bằng những vật liệu “cây nhà lá vườn” thô sơ mộc mạc. Mái được lợp lại bằng ngói với rui mè bằng tre, tole được dùng lại để che chân vách cho khỏi mưa tạt làm trôi đất.
Sau 10 năm, nhà thờ đã xiêu vẹo, tháng 5 năm 1997, cha Phêrô Bùi Huy Bích, cha sở Mằng Lăng, cho tháo dỡ và xây nền móng chuẩn bị xây dựng nhà thờ mới bằng vật liệu rắn chắc. Tuy nhiên, ngày 27.7.1997, cha Bích đột ngột qua đời. Ngày 11.12.1997, thầy Phaolô Nguyễn Minh Chính, giúp xứ Mằng Lăng, được truyền chức linh mục và được bổ nhiệm làm cha sở Mằng Lăng. Cha Chính tiếp tục công việc cha Bích đã chuẩn bị cho giáo họ Hội Tín. Nhà thờ và bờ tường khuôn viên được cha Chính khởi công xây dựng. Nhà thờ được tồn tại cho đến ngày nay.
Sau khi nhà thờ được hoàn thành, cha Tôma Lê Trung Khuê, một người con của giáo họ Hội Tín đang ở Mỹ, tài trợ cho giáo họ xây dựng một phòng sinh hoạt cho giáo họ.
Tháng 5 năm 2013, cha Phêrô Trương Minh Thái được bổ nhiệm làm cha sở Mằng Lăng, cha sớm củng cố nhân sự và sinh hoạt mục vụ trong giáo họ, động viên giáo dân tham dự các thánh lễ hàng tuần tại nhà thờ Hội Tín. Cha đã cho cải táng một số ngôi mộ cổ tại góc phía Đông nhà thờ, mở rộng khuôn viên. Tháng 8 năm 2018 cha xây dựng một ngôi nhà đủ cho một linh mục có thể ở tại Hội Tín.
Ngày 20 tháng 01 năm 2019, cha Phêrô Võ Tá Toàn được bổ nhiệm làm cha phó giáo xứ Mằng Lăng biệt cư tại Hội Tín. Từ tháng 8 năm 2019, cha Toàn khởi công xây tượng đài Lòng Chúa Thương Xót, tượng đài Đức Mẹ, xây tường bao bọc mặt bên hông và mặt tiền nhà thờ. Ngày 12 tháng 6 năm 2022, cha Giuse Nguyễn Minh Đạt được bổ nhiệm làm phó xứ Mằng Lăng biệt cư tại Hội Tín thay cha Toàn.
Đầu năm 2023, xét thấy nhà thờ Hội Tín vừa xuống cấp trầm trọng, vừa chật hẹp, cha Thái đã trình cho Đức Giám mục và tiến hành xin thủ tục giấy tờ để xây mới nhà thờ. Tháng 4 năm 2023, cha Thái mua thửa ruộng 1.000m2 phía Đông liền kề khuôn viên nhà thờ.
Ngày 28 tháng 7 năm 2023 cha khởi công xây dựng nhà thờ. Nhờ sự đóng góp của bà con giáo dân Hội Tín và giáo xứ Mằng Lăng, sự hỗ trợ của các cha gốc Hội Tín: cha Tôma Lê Trung Khuê, cha Augustinô Nguyễn Văn Phú, cha Tôma Nguyễn Công Binh, và các ân nhân của cha Thái, công trình xây dựng tiến hành nhanh chóng. Đến cuối tháng 10 năm 2024, trước khi được bổ nhiệm làm cha sở Sông Hinh, cha Thái đã hoàn tất công trình xây dựng nhà thờ mới cùng với trang thiết bị nội thất, cha cũng lo lắp hệ thống điện ba pha cho nhà thờ.
Ngày 01 tháng 5 năm 2025, Đức cha Matthêô Nguyễn Văn Khôi, Giám mục Giáo phận Qui Nhơn ký văn thư cung hiến nhà thờ Hội Tín, văn thư thành lập giáo xứ Hội Tín tách ra từ giáo xứ Mằng Lăng và văn thư bổ nhiệm cha Giuse Nguyễn Minh Đạt làm cha chánh xứ tiên khởi của giáo xứ Hội Tín. Ngày 05 tháng 5 năm 2025, Đức cha Matthêô đến chủ sự thánh lễ cung hiến nhà thờ mới và nghi thức nhậm chức của cha tân chánh xứ với sự hiện diện đông đảo của các linh mục, tu sĩ và anh chị em giáo dân.
Giáo xứ Hội Tín mới được thành lập gồm có 150 gia đình với 498 giáo dân. Đây là giáo xứ thứ 10 của giáo hạt Mằng Lăng và là giáo xứ thứ 69 của Giáo phận Qui Nhơn.
[1]Sông nầy gọi là sông Đầm, chảy dọc theo con đường đi Đá Đĩa, nay không còn. Trong thời làm hợp tác xã sau năm 1975, sông đã bị lấp để làm ruộng. Nguyên sông Đầm là sông chính nguyên thủy từ thượng nguồn (Kỳ Lộ - sông Cái) chảy qua phía sau nhà thờ Mằng Lăng đến chân núi Sơn Chà rồi ra cửa biển Bà Đài (Tiên Châu). Do sự biến thiên của dòng chảy, khúc sông sau nhà thờ Mằng Lăng bị bồi lấp, dòng chảy của sông Đầm bị hạn chế. Một dòng chảy khác được mở rộng ra. Dòng chảy nầy chảy ngang qua lỵ sở Dinh Trấn Biên Phú Yên (thôn Bình Bá, An Ninh Tây) rồi đổ nước ra cửa biển Tiên Châu như hiện nay. Tên gọi Dinh Trấn Biên Phú Yên được dùng từ năm 1629 đến 1688, sau đó được đổi thành trấn, phủ và cuối cùng thành tỉnh Phú Yên (1832). Vì dòng chảy dần dần xâm thực làm cho lỵ sở tỉnh Phú Yên thiếu an toàn, do đó năm 1832, vua Minh Mạng cho khởi công xây dựng thành An Thổ (bên tả ngạn sông, nay thuộc thôn An Thổ, xã An Dân, huyện Tuy An). Năm 1836, thành An Thổ được hoàn thành, lỵ sở của tỉnh Phú Yên được chuyển đến An Thổ. Từ đây lỵ sở cũ của Dinh Trấn Biên Phú Yên được cư dân gọi là thành cũ. Do đó, ngày nay trong dân gian có câu truyền tụng: “Rộng đồng mặc sức chim bay, biển hồ lai láng mặc tình cá đua, cá đua sông trước thì đua, sông sau có miễu thờ vua chín từng”. Sông trước tức là sông Đầm đã bị lấp. Sông sau là sông Cái chảy qua thôn Bình Bá, xã An Ninh Tây. Hiện nay lỵ sở cũ của Dinh Trấn Biên (Thành Cũ) đã chìm dưới dòng nước.
[8]ADRIEN LAUNAY, Histoire de la Mission Cochinchine 1658-1823, Tome II, Paris 2000, trang 191.
[9]Mémorial Mission de Qui Nhơn, No. 58, 31 Octobre 1909, trang 152-153.
[10]Mémorial Mission de Qui Nhơn, Sept. – Oct. 1940, trang 4.
[11] Số tole nầy được chính quyền quy đổi ngôi nhà thờ tạm ở Phú Tân bằng 100 tấm còn mới “nguyên đai nguyên kiện”. 50 tấm cho giáo họ Hội Tín, 50 tấm cho giáo họ Gò Chung.
Tác giả: Lm. Gioan Võ Đình Đệ - Gm. Matthêô Nguyễn Văn Khôi
Giáo phận Qui Nhơn
Đức cha Matthêô chủ sự nghi thức khánh thành và làm phép Tập viện Ngôi Lời Kim Châu
San sẻ yêu thương cho bệnh nhân nghèo
Hội ngộ Truyền thông 2025
Tháng Mười Một và "Một cõi đi về"
Chút cảm nhận về đại lễ Các Thánh Nam Nữ 01/11: Vâng, là thánh
Đức cha Matthêô dâng thánh lễ kính trọng thể Các Thánh Nam Nữ ngày 01/11/2025
Đức cha Matthêô dâng thánh lễ cầu cho Các Tín Hữu đã qua đời và mừng ngày truyền thống Ban Trợ Táng Giáo xứ Chính Toà Qui Nhơn
Caritas Giáo phận Qui Nhơn hành hương Năm Thánh và ra mắt các thành viên mới
