Thiên Chúa là nguồn của văn - thơ
Toàn Nguyễn Văn, Lm. Gioakim Nguyễn Đức Quang
2025-01-18T09:27:12-05:00
2025-01-18T09:27:12-05:00
https://gpquinhon.org/van-tho-cong-giao/thien-chua-la-nguon-cua-van-tho-6551.html
https://gpquinhon.org/uploads/news/2025/8b4ba232-5373-4841-a97c-b7d9716a7754.jpg
Giáo phận Qui Nhơn
https://gpquinhon.org/uploads/banertrongsuot.png
Thứ bảy - 18/01/2025 09:26
“Tôi đưa em vào khung trời Kinh thánh
Cho em tìm em gặp đấng Tình Yêu
Sương long lanh quyện làn gió theo chiều
Lòng trong sạch câu văn, thơ duyên dáng”[1].
Đưa nhau vào khung trời Kinh thánh, vì Kinh thánh cung cấp cho văn học không những các giá trị tâm linh, siêu việt, để làm chất liệu sáng tác và tạo nên những tác phẩm bất hủ, mà còn cung cấp cho văn học những nguồn cảm hứng không bao giờ vơi cạn. Trong ý nghĩa ấy, Kinh thánh vừa là một tác phẩm văn học, vừa là một tác phẩm tôn giáo, là bức thư tình Thiên Chúa gửi đến cho nhân loại, là nơi văn nhân thi sĩ gặp gỡ Thiên Chúa và Người hoàn thiện họ thành những sứ giả của Thiên Chúa thực thụ.
Tuyển tập Mục Đồng là nơi gặp gỡ giao lưu của những văn nhân thi sĩ dùng văn chương Công giáo để chuyển tải Tin mừng là tin luôn quan trọng và cần thiết cho con người. trong bài này tôi xin chia sẻ chút tâm tình về nét đặc thù hay còn gọi là Đặc tính của tuyển tập Mục Đồng để rồi nhận ra chúng mình là những người cùng đi bên nhau, cùng nhau tỏa sáng hạnh phúc của đạo quân Thánh giá, những người khám phá Thiên Chúa là cội nguồn của văn thơ.
- Đặc tính của tuyển tập Mục Đồng.
Đặc tính của tuyển tập Mục Đồng là “Như nai rừng mong mỏi tìm về suối nước trong[2]”, tâm hồn chúng ta “cũng trông mong được gần … Chúa”[3]. Gần Chúa để “lòng trào dâng những lời cẩm tú, miệng ngâm thơ mừng chúc thánh quân, …”[4]. Thánh Quân là Đấng tạo thành muôn vật hữu hình và vô hình; nên “Giữa thế nhân, Ngài vô song tuyệt mỹ, nét duyên tươi thắm nở môi Ngài…”[5]. Sứ mệnh của tuyển tập Mục Đồng là lan tỏa tình Đấng tạo hóa, là nơi chúng ta cùng nhau tìm về suối nước trong là Chính Thiên Chúa để thêm lòng say mê tìm văn thơ trong Người. Và những tác phẩm của chúng ta như: “Một dòng sông chảy ra bao nhánh đem niềm vui cho thành của Chúa Trời”[6]; mời gọi độc giả: “Đến mà xem công trình của Chúa”. Như vậy, chúng ta tìm văn thơ trong Thiên Chúa, Người sẽ làm cho những lời văn, câu thơ của ta nên duyên dáng, đơn sơ và say mê Chúa Giêsu tình thương; tâm hồn của chúng ta sẽ ngất ngây trước lòng thương xót của Thiên Chúa.
- Tại sao Thiên Chúa là nguồn của văn thơ?
Để trả lời cho câu hỏi này, tôi xin mượn tâm tình của thi sĩ Hàn Mạc Tử:
“Đức Chúa Trời đã tạo ra trăng, hoa, nhạc, hương là để cho người đời hưởng thụ nhưng người đời, u mê phần nhiều không biết tận hưởng một cách say sưa, … chiêm nghiệm lẽ mầu nhiệm, phép tắc của Đấng Chí Tôn. Vì thế trừ hai loài trọng vọng là thiên thần và loài người ta, Đức Chúa Trời phải cho ra đời một loài thứ ba nữa: loài thi sĩ. Loài này… ra đời với một sứ mạng rất thiêng liêng: Phải biết tận hưởng những công trình châu báu của Đức Chúa Trời đã gây nên, ca ngợi quyền phép của Người và trút vào linh hồn người ta những nguồn khoái lạc đê mê, nhưng rất thơm tho, rất tinh sạch”[7].
Hàn Mạc Tử đã tuyên xưng niềm tin của mình một cách mạnh mẽ. Anh đã tin thi sĩ là loài chính Thiên Chúa tạo thành. Nên văn nhân, thi sĩ tìm văn thơ trong Thiên Chúa là lẽ đương nhiên. Trong Thiên Chúa văn nhân, thi sĩ sẽ đem đến cho văn thơ sự thanh cao mà ý nhị, đậm đà tình quê và chan chứa tình người. Bên cạnh những tác phẩm bình dị, trong trẻo, chan chứa tình quê, tình người là các tác phẩm đầy huyền bí, mà theo Linh mục Trần Quý Thiện, “… thơ là một nét nghệ thuật cao đi vào chủ nghĩa siêu linh, là cõi xuất thế, là bến trăng sao an toàn cho con người ẩn náu …”[8].
Khi chúng ta viết văn hay làm thơ, chúng ta không phải là người của bút mực mà là đạo quân Thánh giá. Tác phẩm của ta không đứng một mình nhưng liên kết cả hai chiều: chiều dọc, liên kết với Thiên Chúa và chiều ngang gắn bó với đồng loại. Tác phẩm phải mô tả cách chân thật “Thiên Chúa là tình yêu”[9] và niềm khát khao của nhân sinh là được tôn thờ Thiên Chúa ngay từ rạng đông và luôn tìm kiếm Người:
“Lạy Thiên Chúa, Ngài là Chúa con thờ,
ngay từ rạng đông, con tìm kiếm Chúa.
Linh hồn con đã khát khao Ngài,
tấm thân này mòn mỏi đợi trông,
như mảnh đất hoang khô cằn, không giọt nước”[10].
- Văn nhân thi sĩ là những bông hoa rất quý.
Văn nhân “thi sĩ là những bông hoa quý và rất hiếm, sinh ra đời với một sứ mệnh rất thiêng liêng”. Nếu văn nhân, thi sĩ là những bông hoa quý và rất hiếm thì văn thơ chắc chắn phải là hương của hoa; hồn và nét đẹp của văn thơ chính là Thiên Chúa. Văn nhân, thi sĩ phải lấy Đức Chúa Trời làm chân lý, làm tiêu chuẩn cho văn thơ. Văn thơ không phải bởi không mà có[11].
Văn nhân, thi sĩ luôn đi tìm nét đẹp của văn thơ nơi Thiên Chúa vì, chỉ trong Người họ mới tìm và gặp được cái đẹp hoàn mỹ. Càng đi sâu vào cuộc tìm kiếm ấy, Thiên Chúa sẽ chiếm hữu tâm hồn họ và làm cho họ phải reo lên:
“Tôi cảm thấy rưng rưng hai hàng lệ
Giọng thao thao bất tuyệt của hồn thơ
Bút tôi reo như châu ngọc đền vua”[12]
Hay:
“Đương cầu xin ọc thơ ra dường sữa
Ta ngất đi trong khoái lạc của hồn đau…
Trên chín tầng, diêu động cả trân châu”[13].
- Văn nhân thi sĩ là đạo quân của Thánh giá.
“Đây, thi sĩ của đạo quân Thánh giá
Nửa đêm nay vùng dậy để tung hô,
Để sớt cho cả xuân xuân thiên hạ
Hương mến yêu là lộc của lời thơ”[14].
Đã là đạo quân Thánh giá thì văn nhân thi sĩ là người yêu mến Thánh giá, sẵn sàng hy sinh, chịu đau khổ như Đức Kitô: “Chết cho người mình yêu”. Có thể nói Hàn Mạc Tử đã làm được điều ấy. Bốn năm trên giường bệnh, Anh đã gánh đau khổ của bệnh phong với Đức Kitô. Anh đã đổ hết bao nhiêu máu lệ, đã từng uống mật đắng trong khi miệng vẫn tươi cười sốt sắng:
“Như song lộc triều nguyên ơn phước cả
Dâng cao dâng thần nhạc sáng hơn trăng
Thơm tho bay cho đến cõi Thiên đàng…
Người có nghe xôn xao muôn tinh tú
Người có nghe náo động cả muôn trời?
Người có nghe thơ mầu nhiệm ra đời
Để ca tụng bằng hương hoa sáng láng”[15].
Để có một tác phẩm không bao giờ mất, mãi mãi còn nguyên giá trị về tư tưởng cũng như tinh thần, văn nhân thi sĩ luôn tin và trông cậy vào quyền năng của Thiên Chúa. Người chắp cánh cho tác phẩm của họ bay cao với lòng mến tha thiết.
Hàn Mạc Tử tự bạch: “Thi sĩ đã ngất ngư trong khi nuốt hết khí vị thanh tao của mùa xuân ấm, của tất cả những lương thực ngọt ngào mỹ vị làm bằng hương báu, làm bằng nhạc thiêng, làm bằng rượu say, làm bằng châu lệ. Song le miệng lưỡi của thi sĩ vẫn còn nóng ran, vẫn còn khát khao thèm thuồng những vật lạ muôn đời, của thế gian nếm mãi chưa bưa, chưa ớn, chưa hả hê chút nào. Thi sĩ vẫn đi tìm mãi, vẫn còn kêu rên thảm thiết, để đi đến cõi ước mơ hoàn toàn”[16].
Văn nhân thi sĩ luôn sống mãnh liệt và đầy đủ bằng tim, bằng phổi, bằng máu, bằng lệ, bằng hồn để phát triển hết cảm giác của tình yêu; bỏ qua vui, buồn, giận, hờn để được thanh khiết, để nghe tiếng Chúa trong tiếng nước reo, tiếng liễu run:
“Ai hãy làm thinh chớ nói nhiều
Để nghe dưới đáy nước hồ reo
Để nghe tơ liễu run trong gió
Và để xem trời giải nghĩa yêu”[17].
- Thiên Chúa là chân thiện mỹ của văn nhân thi sĩ.
Thiên Chúa là Chân, Thiện, Mỹ. Văn nhân, thi sĩ cũng cần có tâm hồn vừa chân thành, vừa thánh thiện và xinh đẹp. Họ cần phân biệt tình cảm với dục tình. “Tình cảm là sự thanh bạch hồn nhiên, không một chút gì bợn nhơ, tội lỗi; còn dục tình là cả một sự ham muốn phi thường, ngoài điều răn của Đức Chúa Trời...”[18]. Văn thơ còn là tiếng kêu rên thảm thiết của một linh hồn thương nhớ, ước ao bay tới cõi thiên đường, là nơi hạnh phúc bất diệt. Vì thế, văn nhân, thi sĩ cứ kêu rên thảm thiết là để tìm một người tri kỷ. “Mà than ôi, không bao giờ thi sĩ tìm đặng. Người tri kỷ của thi sĩ phải là một bậc cao quý, toàn tài, toàn năng, một đấng mà thi sĩ nhận lấy như là hết mọi sự - Đấng ấy là Đức Chúa Trời. Thi sĩ… kể lể hết niềm đau thương với Người, dâng cho Người những bài thơ sáng láng, anh hoa, thế mới là mãn nguyện…”[19]. Chỉ có Đức Chúa Trời mới làm vừa lòng văn nhân, thi sĩ, vì họ ra đời theo lệnh của Ngôi Hai:
“Ôi cao sang khôn ví, trọng ai bì…
Trên nước cả có vô vàn châu báu,
Trí rất ngớp, bởi chưng xuân hồn hậu
Đã ra đời theo lệnh của Ngôi Hai”[20].
Còn văn thơ thì được chảy ra từ bàn tay Thiên Chúa. Người làm cho văn thơ của họ “rất no, rất trọng vọng như tài hoa, cao sang như nhân đức, chói chang vô vàn phước lộc…”[21].
“Ôi! Khí hậu lọc bao nguồn ánh sáng.
Chưa no sao? Nhân từ êm vô hạn
Do bàn tay Thiên Chúa chảy tuôn ra”[22].
Quý văn nhân thi sĩ thân mến, với đặc tính của tuyển tập Mục Đồng Thiên Chúa muốn chúng mình đến và ở lại với Chúa Hiệp hành: hiệp thông, tham gia sứ vụ loan báo Tin mừng bằng văn thơ nghệ thuật. Đây là con đường mà chúng ta cần dọn cho ngay, làm cho bằng phẳng thì Tin mừng mới đến với lòng người cách dễ dàng và êm ái. Tự sức, chúng ta thấy khó thành công nhưng với Chúa mọi sự đều có thể. Chúng ta cùng cầu xin Chúa: “… dạy chúng con lối đường phải đi và cách bước đi trên lối đường đó… Đừng để chúng con u mê sa vào nẻo đường lầm cũng đừng để chúng con làm theo thiên kiến. Xin giúp chúng con tìm thấy nơi Chúa sự hiệp thông giữa chúng con…”,[23] và hiệp thông với chính mình trong khi cầu nguyện, chiêm niệm để tìm văn thơ trong Thiên Chúa chứ không phải tìm Chúa trong văn thơ. Vì Thiên Chúa đích thực là nguồn của văn thơ nghệ thuật. Một Thiên Chúa đã trở nên người phàm và ở giữa chúng con (x. Ga 1,14). Ngài đã lấy máu mình rửa tội lỗi của loài người và làm cho họ trở nên con Thiên Chúa để hưởng thụ trăng, hoa, nhạc hương … biết chiêm nghiệm lẽ mầu nhiệm, phép tắc của Đấng Chí Tôn, và chia sẻ kinh nghiệm ấy cho đồng loại bằng văn thơ.
Vậy chúng ta hãy khiêm nhường sám hối mỗi ngày để được Thiên Chúa thanh tẩy; nhờ đó có sức đấu tranh chống lại cám dỗ, tạo một khoảng cách với điều xấu, với dịp tội. Hàn Mạc Tử đã tâm sự với Bùi Tuân: “Bao giờ tôi cảm thấy mình đau đớn, trong xác thịt và trong tâm hồn, và nhất là tôi thấy mình bình tĩnh trong sạch thì mới làm ra những bài thơ đạo hạnh…”[24]. Càng khiêm nhường càng vô tội, người văn, thơ càng hiệp nhất, thân mật với Chúa Giêsu.
“Tôi yêu Chúa trong phận người nhỏ bé
Sống thanh bần như sen giữ hương quê
Trước Thánh Thể tôi tha thiết đem về
Cho tình tôi và tình Người hiệp nhất”[25].
[1] CÁT ĐEN, Tôi đưa em, Vườn trăng, tr.114, NXB Hồng Đức.
[7] HÀN MẠC TỬ, Quan niệm thơ – CÓ MỘT VƯỜN THƠ ĐẠO, tập 1 tr. 475, NXB Phương Đông.
[11] Xem HÀN MẠC TỬ, Quan niệm thơ.
[12] HÀN MẠC TỬ, Ave Maria.
[13] HÀN MẠC TỬ, Đêm xuân cầu nguyện.
[14] HÀN MẠC TỬ, Nguồn thơm.
[15] HÀN MẠC TỬ, Ave Maria.
[16] Quan niệm thơ, sđd tr. 120.
[17] HÀN MẠC TỬ, Đà Lạt trăng mờ.
[18] Quan niệm thơ - sđd tr. 475
[19] Quan niệm thơ – sđd tr. 120.
[21] Xuân như ý - sđd tr. 113
[22] HÀN MẠC TỬ, Say thơ.
[23] CẨM NANG CHO THƯỢNG HỘI ĐỒNG VỀ TÍNH HIỆP HÀNH, Kinh cầu nguyện cho Thượng Hội Đồng, tr. 3.
[25] CÁT ĐEN, Đêm cầu nguyện, Vườn trăng, tr.114, NXB Hồng Đức.
01-2025
Tác giả: Lm. Gioakim Nguyễn Đức Quang