Giáo phận Qui Nhơn

Ngày 11 tháng Bảy 1917, có hai đại chủng sinh thuộc miền truyền giáo Đông Đàng Trong đến Quảng Trị. Một trong hai người là Phêrô Huy, thầy chức nhỏ, đến để tạ ơn Đức Mẹ Lavang vì đã được ơn lành do sự can thiệp của Mẹ. Vì rất bận rộn chuẩn bị cử hành nghi lễ trọng thể cầu cho linh hồn Đức cha Caspar, nguyên Đại diện tông tòa của chúng tôi, vừa mới qua đời tại Pháp, nên tôi không có thời gian hỏi chuyện thầy Phêrô Huy như mong muốn....

Sự ra đi của ngài để lại nhiều tiếc nuối cho tất cả mọi người. Thân xác ngài nằm lại nghĩa trang Montparnasse - Paris thay vì Trại phong Qui Hòa - Qui Nhơn như ý nguyện. Tốt bụng, nhiệt tâm, bác ái, vị tha, quên mình, … những đức tính cao đẹp cứ nối tiếp nhau theo chiều dài của sự tiếc nuối mà chẳng bao giờ nói hết về con người của ngài, thôi thì cứ hãy giữ lại cho ngài chỉ một từ, một từ viết hoa thôi: Un Annamitophile - Một người hết lòng yêu thương người Việt!

Vào những năm cuối của thế kỷ XIX, sinh hoạt các họ đạo ở vùng này đã hồi sinh mạnh mẽ sau những cuộc tàn sát của phong trào văn thân năm 1885. Nhờ sự năng nổ cũng như kinh nghiệm của một linh mục người Việt, cha Phêrô Niên (1841-1913), được sai đến Đồng Quả sau biến cố năm 1885, các họ đạo đã hồi sinh như nấm sau mưa trong khắp thung lũng đến nỗi đêm về có thể “nghe tiếng núi rừng vọng lại lời kinh Truyền Tin từ biết bao nhiêu họ đạo”.

Một thoáng tìm về lịch sử của nhà thờ Bà Đài mang danh xưng của một vùng đất gắn liền với bước đường Nam tiến để tìm hiểu về cộng đoàn giáo dân ở đó, những câu chuyện buồn vui đã thực sự xảy ra và cuối cùng là thử đặt ra một câu hỏi với ước mong nhận được những câu trả lời xác đáng chứ không phải như tựa đề một cuốn sách best-seller của Allan Pease: “Questions are the answers” (Câu hỏi là câu trả lời)!

Xin giới thiệu bài thơ tiếng Pháp (với phần tạm dịch sang tiếng Việt) được sáng tác nhân dịp cha Francois Gagelin tử đạo (ngày 17 tháng Mười 1833), không đề tên tác giả, và được chép lại trong cuốn «Vie de L’abbé Gagelin, Missionnaire en Cochinchine» của François Pérennès, Outhenin-Chalandre Fils Éditeur, Besançon, 1836. tr. 294-295.

Khi ấy có một ông giáo dân ở họ Dinh Thủy, bị bắt giam cùng một trại với ngài, thấy ngài nằm dưới đất buồn bực quá sức, tưởng rằng ngài sợ chết nên hỏi, thì ngài trả lời rằng: tại tôi đau bệnh mà người ta bỏ đói, không cho ăn uống. Vậy ông nầy lo cơm nước cho ngài được ít ngày. Sau quan không để ở đó nữa mà lại đem giam nơi khác. Lúc ấy có bà Trị và bà Soạn là những nữ tu mướn người bán bánh đem đồ ăn cho ngài, nhưng quân canh trông thấy nên không cho.