Giáo phận Qui Nhơn

Bản dịch bia Lăng Cha Cả; Người dịch: Trượng Chánh; Trích báo Thanh Nghị, số 86, ngày 7 tháng 10 năm 1944, tr. 9

Số người Việt Nam theo đạo Thiên Chúa (năm 1935). Đạo Thiên Chúa truyền sang xứ ta đã lâu, vừa rồi tờ báo Công giáo đồng thinh có làm bản thống kê số người Nam có đạo: Qui Nhơn: 130 linh mục; 64.412 giáo hữu

Nhưng xưa rày các trường Hội Thánh bên Đông Pháp nầy, vì chưa có sách dạy cho tiện hợp, nên học tiếng Bản quốc cho thấu ý, thật là sự rất khó. Dầu các đấng giảng đạo đã dùng chữ Roma mà lập ra chữ Quốc ngữ, chép nhiều sách đạo, và nhiều tự vị đã làm cho tiếng cõi Viễn Đông này tiện dụng mặc lòng, nhưng dẫu vậy, những người thông thái đời bây giờ đều hợp một ý mà nói: còn thiếu sách Mẹo và sách dạy văn chương. Vả các trường bên Công giáo ta, cũng không có sách học, dọn theo ý Công giáo cho thật tỏ tường để dạy lớp sơ đẳng.

Sự thật có hơi khác một chút. Trên xe không ai biết Nhà chung ở đâu và người ta cứ đi may rủi. Ông cha trẻ may mắn xổ được một ít từ tiếng Việt hiếm hoi mà mình đã học được: Nhà thờ; và ngay lập tức có một anh giáo dân trẻ đề nghị dẫn họ đi. Họ đưa anh ta lên ôtô và năm phút sau, cha Alexandre đã ở trong vòng tay của cha chính, người dẫn ngài về Làng Sông vào buổi chiều thứ Hai ngày 22 để tiếp tục … hong khô mình!   

Lễ tấn phong được tiến hành vào ngày Chúa Nhật, 26 tháng Mười, trong ngôi nhà thờ đẹp đẽ được cung hiến cho Thánh Tâm Chúa, rất ấn tượng với những điêu khắc trang trí, những đồ mạ vàng, đồ khảm, và những loại gỗ có màu sắc khác nhau. 5 quan chức của nhượng địa Pháp hiện diện, dẫn đầu là ông lãnh sự với trang phục đại lễ, đã gây hiệu quả tốt cho dân chúng. Cha Dourisboure (Cố Ân), Quyền đại diện của địa phận Đông Đàng Trong,[2] nổi danh vì sự tận tâm của ngài dành cho người Bahnars, và cha Tournier (Cố Thu), quản lý địa phận Tây Đàng Trong,[3] phụ tế cho vị giám mục mới được tuyển cử. Rất ít thừa sai có thể hiện diện tại Gò Thị, vì thời gian lễ tấn phong chỉ được biết vài ngày trước đó, và cũng vì thời tiết mùa này xấu đến độ việc đi lại rất khó khăn.

rong tác phẩm “Tập Huy hiệu minh họa của Hàng Giám mục Pháp”[1], xuất bản năm 2008, của chuyên viên huy hiệu Arnaud Bunel, người ta tìm thấy huy hiệu Giám mục của Đức cha François Pallu, Đại diện Tông tòa Đàng Ngoài - số 1856, của Đức cha Pierre Lambert de la Motte, Đại diện Tông tòa Đàng Trong - số 1857. Hai bản vẽ này thu hút sự chú ý của những ai đã từng nhìn thấy con dấu Giám mục hay một huy hiệu khác của hai Đức cha. Thật quý báu thay, sau hơn 350 năm, chúng ta vẫn còn tìm thấy được con dấu nguyên vẹn của mỗi Đức cha trong những lá thư do chính tay các ngài viết, trên những tờ giấy do chính các ngài chọn, được lưu giữ cẩn thận trong Văn khố của Hội Thừa sai Paris (AMEP).