HÀNH TRÌNH ĐẾN QUI NHƠN
CỦA CHA PIERRE ALEXANDRE TRÍ
Mémorial, Mission de Quinhon, Octobre 1929, tr. 149
Lm. Phaolô Nguyễn Minh Chính
chuyển ngữ
Cha Alexandre Trí
Hình chụp ngày 2–11-1939
Cha Alexandre (Trí) đến Sàigòn ngày 12 tháng Mười 1929, mạnh khỏe và hài lòng khi đặt chân lên đất liền, vì như ngài đã thú nhận rằng mình bị say sóng nên dự trù đi về Qui Nhơn bằng đường bộ. Cha Guéno (Nghiêm) và cha Le Darré (Châu) lúc này đang ở Sàigòn đã thay mặt toàn thể anh em trong địa phận chào mừng ngài.
Vị thừa sai trẻ của chúng ta rất vui khi có thể đi chào Đức cha của mình ở Bệnh viện và được phép đi về Qui Nhơn bằng đường bộ. Đức cha giao phó ngài cho cha Le Darré, người sẵn sàng làm tròn nhiệm vụ với sự tận tâm của một người cha đối với đứa con. Họ quyết định khởi hành sáng thứ Hai ngày 15 tháng Mười, nhưng việc cha Piquet (Lợi) đến vào buổi tối Chúa Nhật khiến phải thay đổi chương trình; Họ sẽ khởi hành vào thứ ba; cha Le Darré và cha Piquet sẽ đồng hành cùng với cha trẻ, nhưng cha Piquet lại bị công việc giữ lại vào giờ phút cuối.
Sáng thứ Ba, cha Le Darré và cha Alexandre đi về hướng Phan Rang, để lại cha Guéno nhìn theo và nheo mắt tiễn đưa cha trẻ lên đường, còn cha Piquet thì hy vọng sẽ gặp lại họ vào tối ngày mai ở Phan Rang. Vị thừa sai trẻ rất vui khi biết được vùng hẻo lánh nơi cha Le Darré làm việc; ngài trải qua một ngày vui vẻ tại Phan Rang. Giữ đúng lời hứa, cha Piquet đến vào tối thứ Tư, ngủ tại Phan Rang, và ngày hôm sau cùng với cha Le Darré dẫn cha Alexandre đi Nha Trang bằng ôtô. Ở Nha Trang, ông cha trẻ chiêm ngưỡng ngọn núi Vallet nổi tiếng lúc này đã bị cắt ngọn, rồi đi Chợ Mới để trình diện với cha Vallet (Ngân).
Đến sáng thứ Sáu thì người tập sự trẻ phải lấy chuyến ôtô của hãng STACA. Khoảng 6g15, ông cha trẻ nhận được những lời dặn dò từ cha Vallet và nụ cười cuối cùng của cha Piquet: cho đến lúc này thì người ta dẫn cậu đi như một đứa trẻ, bây giờ cậu phải đi một mình. Chúc đi đường bình an!
Đi phà qua Nha Trang thì nhanh chóng và không gì trở ngại. Chẳng mấy chốc họ đến Ninh Hòa. Ôtô bị đứng lại và bác tài thấy rằng chiếc lò-xo của bộ thắng đã bị gãy. Họ lập tức gởi điện báo về Nha Trang để đưa thợ máy đến cùng một lò-xo thay thế. Ông cha trẻ hỏi mấy giờ thì mới có thể khởi hành. Ông soát vé người Pháp nói rằng phải chờ đến 2 hay 3 giờ. Để khỏi phí thời gian, ngài nhờ người dẫn đến nhà thờ của cha Biên, người rất vui mừng đón tiếp và thậm chí muốn giữ ngài ở lại một ngày. Cha Alexandre từ chối mặc cho người anh em nài nỉ; ngài đã nhận lời dùng bữa trưa tại nhà cha Biên, nhưng sợ rằng lỡ chuyến ôtô nên muốn đi phà ra bưu điện với sự đồng hành của cha Biên. Một lần cuối, ông cha dễ thương ở Ninh Hòa nhắc lại lời mời, năn nỉ ngài ở lại và đừng tiếp tục đường về Qui Nhơn. Ông cha trẻ lại muốn đi bằng mọi giá. Ngài biết rằng cha chính và cha Jean (Gioan) đang chờ mình. Chiếc ôtô số 35 của hãng STACA khởi hành từ Ninh Hòa lúc 13 giờ. Ông quan thuế Astier mời cha dùng bữa và lần này ngài chấp nhận vì nhà ông quan thuế gần Bưu điện và ôtô sẽ không khởi hành mà không có ngài.
Không còn qua phà nữa nên người ta mới có thể được yên tỉnh nghỉ ngơi. Lúc này bác tài có vẻ mệt mỏi; ông hút thuốc hết điếu này đến điếu khác để chống lại cơn buồn ngủ. Ngọn đèn duy nhất bằng khí acétylène chiếu tia sáng yếu ớt và ôtô phải thường xuyên dừng lại để bác tài phụ lau chùi miệng đèn. Từng hồi bất chợt, gió thổi mạnh và hắt nước lên làm cho tầm nhìn trở nên khó khăn. 2 giờ sáng, xe dừng ở trạm bưu điện Sông Cầu. Còn hơn 60 cây số nữa. Ông cha vui mừng với ý nghĩ rằng đã đến đoạn cuối hành trình. Người ta rời Sông Cầu và ngài yên tâm ngủ, có những giấc mơ thú vị, rất hài lòng khi nghĩ rằng mình sẽ làm ngạc nhiên các cha vào lúc các ngài thức dậy và dâng lễ khi đến nơi. Ngài ngủ dựa vào tấm màn che ở phía bên phải ôtô phía sau bác tài. Ở bên trái ngài là ông soát vé chỉ ngủ có nửa mắt. Sau lưng ngài là 2 người Việt, một người Hoa cùng với vợ và đứa con gái nhỏ 18 tháng tuổi. Phía sau là hành lý và anh phụ xe. Giữa giấc mơ đẹp, ông cha trẻ nghe rõ tiếng la thất thanh từ người ngồi cạnh bên trái: “Ông chạy đi đâu vậy?”. Lập tức, ngài thấy mình ngã nhào bên trái và bị một cú va mạnh vào đầu. Ngài tỉnh giấc ngay lập tức … và thấy mình ở dưới nước. Phía bên trên mình, ngài cảm thấy những bàn chân giãy giụa; ông soát vé ngã trên mình ngài. Hồn ngài bay lên trời và nghĩ rằng có thể cuộc đời truyền giáo của mình trên mặt đất đã chấm dứt. Nhưng điều này chỉ kéo dài một thời gian rất ngắn. Ngài chỉ uống một ngụm nước ruộng màu vàng và giãy giụa. May mắn thay chiếc ôtô không chìm hẳn. Còn một chút khoảng không dưới tấm màn để thở. Ngài chợt thấy một tia sáng, tin rằng đó là cửa xe và nhảy ra nhưng thật ra đó là ô kính che gió trước xe. Ngài bơi bằng cả hai tay để không chìm trong bùn. Ngài đã thoát nạn. Lúc này ta có thể nghĩ đến những bạn đồng hành khác. Ngài trở lại chiếc ôtô và nhận lấy đứa bé gái người Hoa từ tay của một người Việt, dẫn nó đến bờ sông, ru và xoa đứa trẻ như một người mẹ thật sự, cho đến khi mẹ nó đến, người mà cuối cùng cũng ra được khỏi xe, rất hoảng loạn.
Mọi người đã thoát nạn; ông cha trẻ gan dạ đề nghị đi bộ tiếp đoạn đường còn lại vì nóng lòng đến Qui Nhơn và nói rằng đó là cách tốt nhất để sưởi ấm. Những bạn đồng hành đã để lại giày dép trên ôtô nên không đồng ý đi bộ 30 cây số từ đó về Qui Nhơn. Họ tìm thấy một căn nhà tranh cách đó khoảng 50 mét. Họ được đón tiếp niềm nở, người ta đốt một ngọn lửa lớn giữa căn phòng chật hẹp và mỗi người hong khô ít nhiều tùy ý. Người ta nhìn đồng hồ; đã 3g30 sáng. Họ đã phải chờ đợi lâu trước khi thấy được những chiếc ôtô đầu tiên đi qua.
Vào khoảng 6g, “những người đắm tàu” đã mất kiên nhẫn; họ đi ra ngoài để cố cứu lấy hành lý. Được các thân hào kêu gọi dân làng chạy đến và giúp kéo hành lý ra. Khoảng 7g sáng, ông cha trẻ viết vài hàng chữ rồi trao cho một anh phu mang đến cho ông quan thuế ở cách đó khoảng mười cây số và có một chiếc ôtô có thể chuyển nhanh một bức điện báo cho hãng STACA qua bưu điện Sông Cầu. Nửa giờ sau, một chiếc ôtô đến từ Qui Nhơn đón ông soát vé người Pháp đi Sông Cầu. Trong khi đó, mọi người tiếp tục kéo thư và bưu kiện ra khỏi xe.
Khoảng 8 giờ, xe của ông Candau và ông bác sĩ Sông Cầu đi ngang qua. Quý ngài thấy ông cha trẻ đi chân trần trên đường sau chiếc xe bưu điện đã bị lật; họ dừng lại và mời ngài lên với họ. Ông cha mang giày vào, lấy hành lý, giao phần còn lại cho ông soát vé người Việt và lên đường về Qui Nhơn. Qua khỏi đèo Cù Mông, chiếc xe phải nhờ sự giúp đỡ của các anh phu để băng qua đoạn đường bị ngập lụt. Dù sao, họ cũng đến được Qui Nhơn vào lúc 9 giờ sáng mà không xảy ra tai nạn nào nữa.
Cha chính đang đi dạo trong thành phố bằng xe kéo, tin rằng mình thoáng thấy bóng một ông cha trên chiếc ôtô đi ngang qua và nói anh phu kéo xe đuổi theo. Nhưng chiếc ôtô rẽ hướng ngược lại với Nhà chung, cha chính không đuổi theo nữa và quay về khi tin rằng chắc mình lầm. Sự thật có hơi khác một chút. Trên xe không ai biết Nhà chung ở đâu và người ta cứ đi may rủi. Ông cha trẻ may mắn xổ được một ít từ tiếng Việt hiếm hoi mà mình đã học được: Nhà thờ; và ngay lập tức có một anh giáo dân trẻ đề nghị dẫn họ đi. Họ đưa anh ta lên ôtô và năm phút sau, cha Alexandre đã ở trong vòng tay của cha chính, người dẫn ngài về Làng Sông vào buổi chiều thứ Hai ngày 22 để tiếp tục … hong khô mình!
(Lm. Phaolô Nguyễn Minh Chính, Nối vạch thời gian, Tủ sách Nước Mặn, 2020, tr. 88-94)
Giáo phận Qui Nhơn
