Giáo phận Qui Nhơn

Vào năm 1926, cha Jean Sion, gốc địa phận Lille, là thừa sai của địa phận Qui Nhơn (Trung kỳ) từ 6 năm nay, đã thành lập một dòng thầy giảng để bảo đảm cho số thợ tông đồ của địa phận có được những người cộng tác tốt nhất và nêu gương những lời khuyên Phúc âm bằng hành động cho các giáo dân đất Annam. Ngài đã xin các giáo xứ đề nghị các trẻ từ 12 cho đến 14 tuổi để huấn luyện chúng từ lúc trẻ. 17 trẻ em đã trình diện, và với nhóm nhỏ này, công việc đã bắt đầu.

Ngài chỉ được làm nhà truyền giáo trong vài tháng thế nhưng đã làm được rất nhiều trong những số ngày ít oi đó. Ngài đã đạt được nước trời và để lại những gương mẫu thánh thiện và cao quý cho trần gian. Defunctus adhuc loquitur (Tuy đã chết rồi nhưng vẫn còn lên tiếng – Dt 11, 4). Cho đến tận hôm nay, chúng ta không biết một chi tiết nào về cái chết của ngài, cũng như về các thừa sai Guégan và Barrat. Chỉ có các thiên thần trên trời hay các đao phủ mới có thể nói cho chúng ta biết cực hình nào các ngài đã phải chịu, lòng can đảm nào mà các ngài chứng tỏ, và với niềm hạnh phúc nào mà các ngài đã dâng hiến mạng sống mình cho Thiên Chúa và Giáo Hội.   

Trong một bản tin ngày 5 tháng Ba (1935), tờ Bulletin de la Société des Missions Étrangères de Paris đã đưa tin: “Cha Escalère, thuộc miền truyền giáo Qui nhơn, thông tín viên của Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp (EFEO), ngày hôm qua đã có bài tham luận rất đầy đủ tài liệu về “Chà Bàn-Bình Định, Lịch sử và khảo cổ” tại Viện bảo tàng Louis Finot (Hà Nội). Đề tài có thể hơi khô khan đối với người “ngoại đạo” nhưng không như vậy đối với công chúng toàn những nhà chuyên môn của EFEO. Một tờ báo của Hà Nội đã viết rằng bài tham luận của cha Escalère không chỉ rất chính xác và đầy đủ tài liệu mà còn rất có hồn và với thẩm quyền của một người đã có một thời gian lâu dài gắn bó với đất Bình Định”

Cha Garin đến Văn Bân vào tháng Ba năm ấy: người Annam ở vùng này chưa bao giờ thấy một người Âu châu nên họ đón tiếp ngài bằng sự tò mò đến độ quấy rầy nhưng rất niềm nở. Suốt cả ngày và đêm hôm sau, có đến mấy trăm người bu quanh vị thừa sai, chiêm ngưỡng làn da trắng, dáng cao, chòm râu dài, họ ngạc nhiên khi nghe ngài nói ngôn ngữ của họ. Họ kháo với nhau: - Ông nầy làm thế nào ở Pháp mà nói được tiếng Annam trong khi bọn Tàu ở sát cạnh đây lại không nói được? Buổi sáng, lại một đám đông kéo đến chật nhà.

Ngày 14 tháng 7, Cha Geffroy, đang ở Gia Hựu, giáo xứ gần Quảng Ngãi nhất, đã nhận được mấy dòng chữ do Cha Poirier gởi cho Đức Giám Mục. Mảnh giấy với vài dòng ngắn ngủi này đã vang lên như một hồi chuông hấp hối, ngài kèm theo một bức thư khá chi tiết, trong đó ngài ghi lại những tin tức đã đến với ngài từ nhiều điểm trong tỉnh. Ngài nói: “Những người Văn Thân đã dựng cờ nổi dậy, họ chiếm thành, chọn một ông hoàng mà Tự Đức ngày xưa đã đày đến đó lên làm vua và chuẩn bị thi hành cuộc tổng tàn sát các Kitô hữu.”

Vào năm 1618, khi đến Nước Mặn, anh đã có nhiều thì giờ nghiền ngẫm sự liên quan giữa tiếng Việt với tiếng La Tinh, Hy Lạp và Bồ Đào Nha. Nhưng khi liên tưởng tới giọng nói của hai dân tộc Việt và Ấn Độ, tôi cho rằng suy nghĩ của anh lập tức nghiêng hẳn về Konkani vì âm điệu tiếng Việt trong nhiều trường hợp rất giống lối phát âm của tiếng Ấn Độ.[126] Vì thế, hiện nay tôi muốn đưa ra giả thuyết rằng: khi tạm dừng chân ở Nước Mặn, Cha Pina đã dựa nhiều vào lối phát âm của Konkani trong việc La tinh hóa tiếng Việt