Lược sử giáo họ biệt lập Sông Cát

LƯỢC SỬ GIÁO HỌ BIỆT LẬP SÔNG CÁT

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ
Giáo họ biệt lập Sông Cát gồm địa bàn thôn Luật Lễ của thị trấn Diêu Trì, huyện Tuy Phước; khu vực 2, 3, 4, 5 của phường Nhơn Phú và khu vực 6, 7, 8, 9 của phường Nhơn Bình, thành phố Qui Nhơn, tỉnh Bình Định.
Cộng đoàn giáo họ biệt lập Sông Cát bao gồm 4 giáo họ: Sông Cát, Luật Lễ, An Thạnh và Nhơn Mỹ. Trung tâm sinh hoạt là nhà thờ Sông Cát, tổ 3, khu vực II, phường Nhơn Phú, thành phố Qui Nhơn.

II. ĐÔI DÒNG LỊCH SỬ
1. Nguồn gốc
Sông Cát là một họ đạo đã có từ lâu đời. Thời Đức cha Stêphanô Cuénot Thể,  năm 1850 Sông Cát đã có 175 tín hữu. Từ cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX, Sông Cát là một họ đạo được các cha phó Làng Sông - Tân Dinh thường hay đến ở để làm mục vụ trong vùng phía Tây của địa sở.

Năm 1888 có cha Sudre Thọ đến ở Sông Cát học tiếng Việt. Năm 1890-1900, cha Tađêô Tín, phó xứ Làng Sông, nhưng ở tại Sông Cát. Năm 1900 cha Antôn Bản, cha phó Làng Sông, đến ở tại Sông Cát và qua đời tại đây năm 1902.

Trong thời cha Phanxicô Huỳnh Công Ẩn làm cha sở Tân Dinh (1904-1923), có tất cả 11 cha phó. Các cha phó thời này có khi ở Tân Dinh, có khi ở Cây Da và có khi ở Sông Cát.

Năm 1927, 8 họ đạo: Cây Da, Sông Cát, Thăng Bình, Đất Vỡ, Phú Trung, Tân Vinh (Mộ), Đại Hội, Phú Tài được tách khỏi địa sở Tân Dinh để thành lập địa sở Cây Da. Trong số các họ đạo trên, Sông Cát có số giáo dân đông nhất: 124 tín hữu.[1] Từ đây Sông Cát thuộc địa sở Cây Da.

Năm 1936, cha Bênêđictô Nguyễn Đình Hiến, cha sở Cây Da (1930 - 1941), xây dựng nhà thờ Sông Cát. Thời cha Hiến làm cha sở Cây Da, tên gọi địa sở Cây Da được đổi thành địa sở Ngọc Thạnh, theo tên gọi của thôn có nhà thờ tọa lạc.

An Thạnh và Nhơn Mỹ nguyên là hai giáo họ thuộc Trung tâm truyền giáo Phú Huề được thành lập năm 1959 do cha Augustinô Nguyễn Thanh Long làm giám đốc. Năm 1961 cha Long xây dựng nhà thờ Nhơn Mỹ vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Có lẽ cũng trong khoảng năm đó cha xây nhà thờ An Thạnh, nhưng nay không còn nữa. Nhà thờ Luật Lễ cũng được xây dựng khoảng năm 1965, nhưng nay chỉ còn nền đất.

Qua thời gian dài, nhà thờ Sông Cát xuống cấp trầm trọng, cha Luca Nguyễn Huy Kỳ, cha sở Ngọc Thạnh (1975-2004), đã khởi công tu sửa nhà thờ và hoàn thành vào tháng 02 năm 2001. Trong thời gian cha Antôn Pađôva Trần Liên Sơn làm cha sở Ngọc Thạnh, cha phó Giuse Nguyễn Văn Thành được phân nhiệm đặc trách giáo họ Sông Cát, thường xuyên đến dâng lễ cho giáo dân từ năm 2008 đến 2012. Tại nhà thờ Nhơn Mỹ, sau năm 1975 đất đai bốn phía nhà thờ bị người ta chiếm hữu hết, cha Sơn đã mua lại mảnh đất trước tiền đường nhà thờ để làm sân.

Tiếp đến, trong thời gian cha Luy Nguyễn Xuân Vũ làm phó xứ Ngọc Thạnh, cha cũng được cha sở Ngọc Thạnh phân nhiệm đặc trách giáo họ Sông Cát từ năm 2013 đến năm 2014. Ngoài việc dâng Thánh lễ và cử hành các Bí tích cho giáo dân, cha còn nới rộng khuôn viên phía sau nhà thờ, xây tháp chuông, cổng ngõ và bờ tường ba phía nhà thờ.

2. Thành lập giáo họ biệt lập
Ngày 20 tháng 10 năm 2017, Đức cha Matthêô Nguyễn Văn Khôi ký quyết định thành lập giáo họ biệt lập Sông Cát, gồm các giáo họ Sông Cát, Luật Lễ, Nhơn Mỹ và An Thạnh, được tách khỏi giáo xứ Ngọc Thạnh; đồng thời bổ nhiệm cha Luy Nguyễn Xuân Vũ làm quản nhiệm. Ngày 10 tháng 11 năm 2017, cha Giuse Trương Đình Hiền, Tổng Đại diện Giáo phận, đã chủ sự thánh lễ công bố văn thư thành lập giáo họ biệt lập và bổ nhiệm cha quản nhiệm tại nhà thờ Sông Cát.

Sau khi được bổ nhiệm, cha Luy Vũ nhanh chóng tu sửa phòng thánh để ở tạm, tiến hành mua đất nới rộng khuôn viên nhà thờ, nâng cao mặt bằng khuôn viên để tránh ngập lụt, xây dựng nhà xứ mới khang trang và đang tiến hành xây dựng nhà thờ mới, thay thế ngôi nhà thờ cũ đã bị xuống cấp trầm trọng qua thời gian. Ngoài ra cha còn sửa sang đường sá, làm giấy tờ khẳng định chủ quyền của giáo họ trên một số lô đất xung quanh nhà thờ lâu nay chưa được công nhận, mua thêm đất nới rộng khuôn viên nhà thờ Nhơn Mỹ.

Theo kết quả điều tra vào giữa năm 2019, giáo họ biệt lập Sông Cát có 136 gia đình, 489 tín hữu, được phân bố trong 4 giáo họ: Sông Cát và Luật Lễ 307, An Thạnh và Nhơn Mỹ 182.

3. Linh mục, tu sĩ xuất thân từ giáo họ
1. Cha Mão, do Đức cha Stêphanô Thể phong chức, bị Văn Thân bách hại tại Thác Đá năm 1885.
2. Cha Phêrô Dương Văn  Nhì  († 1950).
3. Cha Simon Dương Văn Vận  († 1964).
4. Cha Simon Nguyễn Đức Luận  († 1947).
5. Cha Phêrô Nguyễn Đức Mân  († 1979).
6. Nữ tu Anê Clémence Nguyễn Thị Phụ (Ngọc Lan), Dòng MTG Qui Nhơn († 2013).
7. Nữ tu Têrêxa Nguyễn Thị Ngọc Vàng, Dòng MTG Qui Nhơn.